Geschiedenis spoorwegen
in en om
Roosendaal
 
Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.
 

Ekeren (Dijk) - Hoevenen - Kapellen - Putte
 
Dit verslag is bedoeld om in woord en beeld enig inzicht te geven, hoe en waar de tram van de 'Nationale Maatschappij van Buurt-spoorwegen' (NMVB) reed, in het bijzonder vanaf Hoevenen via Kapellen naar Putte (grens).
 
 
 
01. Gezicht op het vroegere eindpunt Ekeren (Dijk), stadszijde. Links buiten beeld lag het eindpunt voor 'Lijn 76 (doorstreept)'. Daar is in de huidige tijd niet veel meer van over door de aanleg van nieuwe wegen in noordelijke richting. Alleen de huizenrij ten oosten van het vroegere eindpunt is in een vrij goede staat behouden gebleven. Rechts buiten beeld eindigt de Kloosterstraat uit Ekeren.
 
 
02. Een tramstel van de NMVB, bestaande uit motorrijtuig 9773 en een bijwagen vertrekt als 'Lijn 70 doorstreept' vanaf het eindpunt Ekeren (Dijk) via de Kloosterstraat terug naar Ekeren, Luchtbal en Antwerpen (Rooseveltplaats). Rechts zijn de panden te herkennen die er 65 jaar terug ook al stonden, zij het wel wat toegetakeld door dakopbouwen en allerlei raambekledingen (vergelijk vorige foto) Links in de verte is het tracé in de richting Hoevenen te herkennen. Daarvoor liggen de keerlus en enkele opstelsporen, waaruit de tram naar Antwerpen komt voorrijden. Foto F.J. Hoevenagel, 30 april 1959.
 
 
03. Na aankomst op Ekeren (Dijk) reed een tram via de keerlus aan het einde van de Kloosterstraat terug in de goede richting. Het NMVB-motorrijtuig 10196 wacht als 'Lijn 70-doorstreept' (Antwerpen Rooseveltplaats - Luchtbal - Ekeren (Dijk) in de keerlus aan de noordzijde van Ekeren. Foto F.J. Hoevenagel, 30 april 1959.
 
 
04. Liefst drie NMVB-motorrijtuigen, ingetuigd als 'Lijn 70 doorstreept', zijn op 5 juli 1955 op de sporen in Ekeren (Dijk) te zien, van links naar rechts: 9669 (uit circa 1930), 9960 (type S uit de jaren vijftig) en 9638 (uit 1919).
 
 
05. Gezicht vanaf het zuiden op de 'Halte Wissel' (ter hoogte van de 'Koolpot', momenteel 'Merksemse Autorijschool' ) aan de Antwerpsesteenweg in Hoevenen. Over een flinke lengte lag hier destijds al dubbelspoor. Het gaat hier om NMVB-motorrijtuig 9649, gebouwd in 1926, ingetuigd als 'Lijn 75' en afkomstig van Lillo. Foto uit circa 1955.
 
 
06. De vroegere 'Halte Wissel' lag op de plek links in beeld, waar de huizen enkele meters van de weg af staan. Het huis met de muurreclame is identiek aan het pand, dat op de vorige foto een eindje verderop voorbij de tram staat. Het lage en het hoge pand rechts op deze foto zijn op de vorige foto ook in de verte te ontwaren (tegenover het pand met de hedendaagse muurreclame).
 
 
07. Gezicht vanaf het zuiden op het dubbelspoor aan de Antwerpsesteenweg in Hoevenen. Over een flinke lengte lag hier destijds al dubbelspoor. Verderop lag (en ligt nog) de T-splitsing, links naar Stabroek en rechts naar Kapellen. Ansichtkaart uit circa 1935.
 
 
08. Het NMVB-motorrijtuig 9754 is kennelijk bezig met het uithalen van een aanhangrijtuig in een tram naar Ekeren en Antwerpen.
De foto is gemaakt in zuidelijke richting. Rechtsachter de fotograaf gaat het dubbelspoor over in enkelspoor.
Foto J. Hoevenagel, 30 april 1959.
 
 
09. Ongeveer op de plek van fotograaf J. Hoevenagel in 1959 en kijkend in noordelijke richting zie je dat er in de huidige situatie nog steeds plaats is voor het openbaar vervoer, zelfs als in- en uitstapplaats. Een honderdtal meters verder ligt de T-splitsing, links naar Stabroek en rechts naar Kapellen. Ansichtkaart uit circa 1935. Foto uit Google Earth.
 
 
10. Het NMVB-motorrijtuig 9746 stopt als lijn 72 (Antwerpen Rooseveltplaats - Luchtbal - Ekeren Dijk - Hoevenen - Kapellen - Putte grens v.v.) kort voor het kruispunt Antwerpsesteenweg en Molenstraat. Naar links gaat het dan naar Stabroek en Lillo (waar lijn 75 rijdt) en naar rechts naar Kapellen en Putte (waar de lijnen 70 en 72 rijden). De fotograaf staat met zijn rug naar Ekeren. Het traject werd in 1960 en 1961 in delen opgeheven. Foto Jan Vogels, 1960-1961 (uiterlijk 27 mei 1961, dag van sluiting).
 
 
11. Het kruispunt is heden ten dage nog goed herkenbaar aanwezig, zij het dat er aan weerszijden flink is gesloopt voor een betere zichtbaarheid voor het wegverkeer. Alleen het pand links op de foto (en het derde van links) zijn nog steeds in zowat oorspronkelijke toestand aanwezig.
Vanaf hier naar Stabroek en Lillo ging je linksaf op deze kruising, na zo'n 250 meter rechtsaf en dan na vier kilometer weer linksaf. Vervolgens alsmaar rechtdoor. Na enkele kilometers passeerde je de stelplaats Blauwhoef en uiteindelijk kwam je uit in Lillo-Fort.
Vanaf hier naar Kapellen was het rechtsaf op deze kruising, waarna je uitkwam in het centrum van Kapellen. Bij het gemeentehuis ging je vervolgens linksaf en kwam je vanzelf in Putte bij het eindpunt van de tram. Foto uit Google Earth, 2022.
 
 
12. Veel is er op de dorpen ten noorden van Ekeren gewijzigd. Slechts af en toe kun je een plaats op een ansichtkaart in de huidige bebouwing terugvinden. Ging je naar rechts, dan heette het Molenstraat en wat verderop Hoevensebaan, voordat je in Kapellen uitkomt. Foto uit Google Earth, 2022.
 
 
13. Nog een beeld van het kruispunt Antwerpsesteenweg en Molenstraat. Op 27 maart 1959 is NMVB-motorrijtuig als lijn 72 onderweg van Putte naar Antwerpen en draait juist de Antwerpsesteenweg in. Nog twaalf kilometer en dan ben je als reiziger in het hartje van de stad Antwerpen.
Niet alleen in Nederland had je destijds bij de kruideniers een ‘Vrijwillige In- en Verkoop Organisatie’ (VIVO), maar ook in Belgie. De organisatie 'timmerde' zeker aan de weg om meer kleine kruideniers aan zich te binden.
 
 
14. Terug naar het kruispunt Antwerpsesteenweg en Molenstraat. De twee panden (links van het midden achter het tramhaltebord) zijn nog steeds aanwezig, zie vorige en volgende afbeelding. Ansichtkaart uit circa 1935.
 
 
15. Staand op hetzelfde kruispunt en draaiend naar links, zag je de eerste gevels aan de Antwerpsesteenweg.
 
 

16. De gevels rechts in beeld staan op de vorige opname links van het midden in beeld. De indeling van de ramen boven (en ook de deur eronder) is identiek. Met deze twee panden rechts in beeld fotografeerde M. van Witsen op 5 juli 1955 een uitzonderlijke situatie. In de normale dienst kwam er namelijk geen 'Lijn 77' op deze plaats, maar hoogstwaarschijnlijk was er een stremming op het traject tussen Ekeren via Oorderen naar Blauwhoef (of omgekeerd), zodat dit een uitwijkmogelijkheid was om de dienst gaande te houden. De tram links komt uit of gaat Kapellen.

 
 
17. De ligging van de tramweg tussen Hoevenen en Kapellen. Ter hoogte van het gemeentehuis lag een wisselplaats, waarna de tram met een haakse boog naar links draaide en verder reed tot 'Dorp' (eindpunt lijn 70) of Putte (eindpunt lijn 72). In 1928 werd lijn 65 Merksem (Kleine Bareel) - Kapellen (Overweg) verlengd tot in het centrum van Kapellen en in aansluiting gebracht met de lijnen 70 en 72 bij het gemeentehuis. Overigens was dit geen succes. Al in 1936 werd op dit stukje het reizigersvervoer gestaakt en in 1950 ook het weinige vervoer van goederen.
 
 
18. De ligging van de tramwegen in en om Kapellen (centrum) in beeld. Het stuk met de rood-witte blokjes is het gedeelte dat in 1928 tot stand kwam. De foto uit Google Earth dateert uit 2013. Inmiddels wordt alle bebouwing ter hoogte van het gemeentehuis en de vroegere wisselplaats (in geel aangeduid) vervangen door nieuwbouw, zodanig dat bijna niets meer herinnert aan de beelden van trams in het centrum van Kapellen.
 
 
19. Het NMVB-motorrijtuig 9649 (links) wacht op 10 juli 1955 als lijn 72 op reizigers naar Hoevenen, Ekeren en Antwerpen. Rechts staat een tram naar Putte met het NMVB-motorrijtuig 9665 en de aanhangwagens 19366, 674 en 19412. Rechts op de hoek staat het vroegere gemeentehuis. Inmiddels heeft dat een horecabestemming gekregen. (Vanaf 2022 werd alle bebouwing links gewijzigd.)
 
 
20. Het NMVB-motorrijtuig 10079 wacht op 30 april 1964 als lijn 72 met het aanhangrijtuig 19635 op reizigers naar Hoevenen, Ekeren en Antwerpen. Rechts op de hoek staat het vroegere gemeentehuis. Inmiddels heeft dat een horecabestemming. (Vanaf 2022 werd alle bebouwing links gewijzigd.)
 
 
21. Het NMVB-motorrijtuig 10190 wacht op 15 augustus 1963 op reizigers naar Hoevenen, Ekeren en verder. Rechts op de hoek staat het vroegere gemeentehuis. Inmiddels heeft dat een horecabestemming. (Vanaf 2022 werd alle bebouwing links gewijzigd.)
Foto Daniel Thielemans, uit: Tijdschrift TSP - 'Op de Baan', 159 (oktober 2020).
 
 
22. Behalve het vroegere gemeentehuis en het witte hoekpand hier schuin tegenover, is bijna niets meer identiek aan de situatie van meer dan een halve eeuw geleden. Alleen de bovenverdieping van het hotel, café en restaurant 'De Draak' is nog te zien op de vorige foto uit 1963.
 
 
23. Staand voor het vroegere gemeentehuis zie je rechts de weg naar Hoevenen (met wisselplaats juist rechts buiten beeld). De tram draaide vanaf hier naar rechts buiten beeld in de richting Putte. Van uiterst links kwam in 1928 de verbinding vanaf Merksem (Kleine Bareel) naar Kapellen (Centrum) en Putte tot stand.
 
 
24. Nogmaals het statige vroegere gemeentehuis in beeld. Rechts staat het hotel, café en restaurant 'De Draak', dat ook is te zien op een voorgaande ansichtkaart uit 1963 en waarvoor de trams een halte hadden.
 
 
25. Nogmaals het statige vroegere gemeentehuis in beeld. Rechts staat het hotel, café en restaurant 'De Draak', dat ook is te zien op de foto op heden en waarvoor vroeger de trams een halte hadden.
 
 

26. Kijkend in de Hoevensebaan (met links buiten beeld het vroegere gemeentehuis van Kapellen en de Korte Vredestraat) zie je de tramweg (naar en van Hoevenen) en het begin en/of einde van de wisselplaats.

 
 
27. Drie motor- en aanhangrijtuigen van de NMVB (lijn 72) staan aan de halte op de Hoevensebaan tegenover de Korte Vredestraat (links, achter het gemeentehuis van Kapellen). Foto Jan Vogels, 1960-1961 (uiterlijk 27-05-1961, sluiting). Vergelijk het vorige beeld.
 
 
28. Vanaf het gemeentehuis naar het noorden kijkend in de Dorpstraat, lag de tramweg naar of van Putte aan de oostzijde van de weg. Op de dag van vandaag is niets meer van dit vroegere beeld meer te herkennen.
 
 
29. Iets verderop is dat alles ook totaal gewijzigd. De tramweg naar of van Putte lag en bleef aan de oostzijde van de weg. Op de dag van vandaag is niets meer van dit vroegere beeld meer te herkennen.
 
 
30. Het NMVB-motorrijtuig 10081 rijdt op 26 januari 1957 als lijn 72 ter hoogte van de tramhalte bij het café 'In den Nieuwen Buiten' (zie paal) tussen Kapellen en Putte.
 
 
31. Het NMVB-motorrijtuig 9707 staat aan het eindpunt in Putte (bij de Nederlandse grens) en is opgetuigd met het koersbord: 'C' Klapdorp - Cappellen. Rechts staat de winkel van P. van Aerde-Suykerbuyk en op de achtergrond rijst de toren van de R.K. Kerk in Nederlands Putte omhoog. Ansichtkaart uit circa 1930.
Het gedeelte Kapellen (Station) - Kapellen (Centrum) - Putte (Nederlandse grens) werd geopend op 1 december 1928. De dienst op het eerste deel werd al 31 augustus 1936 gestaakt. Het tweede deel bleef in gebruik tot 27 mei 1961.
 
 
32. Het NMVB-motorrijtuig 9707 (in groen-crème kleur en inmiddels voorzien van een koplamp) is opgetuigd met het koersbord 'C' Klapdorp - Cappellen. De tram vertrekt vanaf het eindpunt in Putte (grens). In de verte is nog juist de torenspits van de R.K. Kerk in Nederlands Putte te zien. Ansichtkaart uit het begin van de jaren dertig.
 
 
33. NMVB-motorrijtuig 10198 staat aan de eindhalte van lijn 72 te Putte (Grens), gezien in noordelijke richting. De ontvanger is bezig met het afkoppelen van aanhangrijtuig 19417, zodat het motorrijtuig kan 'omlopen'. Het smalle huis met sierbanden (rechts van het midden) staat op het adres Ertbrandstraat 236. Foto B. Boomsma, 18 maart 1949, collectie NVBS.
 
 
34. NMVB-motorrijtuig 10197 (uit 1936) staat met aanhangwagen 19367 (uit 1946) aan de eindhalte van lijn 72 te Putte (Grens). De ontvanger is bezig met het afkoppelen van het aanhangrijtuig, zodat het motorrijtuig kan 'omlopen'. Het huis met sierbanden (rechts van het midden) staat op het adres Ertbrandstraat 236. In de verte staat de toren van de R.K. Kerk in Nederlands Putte.
Foto B. Boomsma, 18 maart 1949, collectie NVBS.
 
 
35. De conducteur van NMVB-motorrijtuig 9746 kijkt bij de eindhalte van lijn 72 aan de Nederlands-Belgische grens te Putte naar de dagopbrengst. Het huis rechts staat op het adres Ertbrandstraat 236. In de verte staat de toren van de R.K. Kerk in Nederlands Putte. Foto Jan Vogels, 1960-1961 (uiterlijk 27-05-1961, sluiting).
 
 
36. Op voorgaande beelden is goed te zien, vóór welke panden de trams hun begin- en eindpunt in Putte (B) hadden. Het smalle huis staat op Ertbrandstraat 236 (vroeger Putte, nu ook Kapellen) en dan volgen de panden 238, 240 en 242. De toren van de R.K. Kerk in Nederlands Putte is helaas, vanwege de boom, niet meer te zien.
 
 
37. Op voorgaande beelden is goed te zien, vóór welke panden de trams hun begin- en eindpunt in Putte (B) hadden. Het smalle huis (rehts van het midden) staat op Ertbrandstraat 236 (vroeger Putte, nu ook Kapellen) en dan volgen de panden 238, 240 en 242.